Sunday, May 11, 2025

Сүлөөтэ һүнэһэ {Bruyat} Sülööté ḫünéḫé

 Эрхэ сүлөө хадаа сэдьхэлэй хүшэлтүрэгшэ юм


                 Сүлөөтэ һүнэһөөр


                    Сүлөөтэ байдалаа шалгаха


                 Моше Даянай “Эрхэ сүлөө гээшэ сэдьхэлэй хүшэлтүрэгшэ” гэһэн үгүүлэл манай амидаралда эрхэ сүлөөгэй гол шэнжые элирүүлнэ.  Энэ үгүүлэл хүнэй һүнэһые тэжээхэ ба үргэлжэлүүлхэ эрхэ сүлөө шухала гэһэн бодолые илэрхылнэ. Хүшэлтүрэгшэ манай бэеын элүүр энхэдэ хэрэгтэйтэй адли, эрхэ сүлөө манай сэдьхэлэй болон оюун ухаанай элүүр энхэдэ хэрэгтэй. Эрхэ сүлөөгүйгөөр хүнүүд хабшагдаһан, һандарһан, хизаарлагдаһан мэтээр мэдэрдэг, энэнь тэдэнэй ниитэ һайн байдалые доройтоходо хүргэдэг. Эрхэ сүлөө хүнүүдтэ өөрыгөө мэдүүлхэ, зорилго, эрмэлзэл бэелүүлхэ, зорилго ба бэелэлэй мэдэрэл үгэхэ шэлжэлтэ хэхэ боломжо олгодог. Энэ хадаа хүнүүдтэ гансаараашье, хамтадаашье дүүрэн хүгжэхэ боломжо олгодог үндэһэн үнэтэ зүйл юм.


                  Энэ һарада бидэ арадайнгаа түрэһэн үдэрые тэмдэглэжэ, арадайнгаа эрхэ сүлөөе тэмдэглэнэбди. Энэ хадаа ухаан бодолойнгоо, бэе махабадай, һүнэһэ һүлдэнэйнгөө эрхэ сүлөө тухай бодомжолхо саг болоно. Энэ һара хүн бүхэндэ оюун сэдьхэлэй талаар хүсэтэй һара болоно. Жэлэй энэ сагта өөрынгөө амидаралда “сүлөөтэ шалгалта” хэхэ хэрэгтэй. Хэрбээ бидэ мүнгэн сангай байдал, эд зөөри, хүбүүн, басаган, эхэ, эсэгэ, нүхэр, һамган гэһэн үүргэ, ажал гү, али өөрынгөө эго гэхэ мэтэ юумэндэ нягта холбоотой байхадаа, бидэ богоолшолгодо амидаржа байнабди. Бидэ өөһэдынгөө “юумэнүүдтэ” үлүү нягта холбоотой байхадаа, эдэ нягта холбоонуудые баримталхын тулада оюун сэдьхэлэй, сэдьхэлэй болон эдэй засагай хүсэ шадалые үлүү ехээр хэрэглэхэ хэрэгтэй болоно.


                 Бүхы һүзэг этигэлэй агууехэ ударидагшад бидэниие богоолшолгоһоо сүлөөлхэеэ ерээ: эрхэ мэдэл, мүнгэн, нэрэ зэргэ, айлта, уур сухал, атаархал, анги, ядуурал, мунхаг гү, али донтолгые нэрлэбэл.



                 Өөртөө асууха зарим асуудалнууд 


                 • Энэ дэлхэй дээрэ, нүхэдтэеэ, ажалдаа, гэр бүлэдөө үнэн сэхэ өөрыгөө байхадаа хэр сүлөөтэйб гэжэ мэдэрнэ гээшэбта?


                 • Ямар нэгэн харилсаанда, ажалда, мэргэжэлдэ аюулгүй байдалай түлөө эрхэ сүлөөеэ худалдаһан гүт?


                 • Танай амидаралда байһан хүнүүдые үгэ хэлээрээ, үйлэ хэрэгүүдээрээ танай урда сүлөөтэй байхыень уряална гүт?


                 Энгын эрхэ сүлөө шалгаха зүбшэлнүүд


                 Сүлөөтэ байдалай хэмжүүр.  Саарһа абаад, бэшэгты: нүхэд, ажал, гэр бүлэ.  Эдэ оршон бүхэндэ хэр үнэн сэхэ, үнэн сэхэ байһанаа мэдэржэ байһанаа 1-5 хэмжүүрээр бэшэгты.


                 Сэдьхэлэй бодомжолго.  Сэдьхэлэй һэргээлтэ дасхал хэжэ, жагсаалтада байһан тоо бүхэниие харагты.  Хэрбээ 3 тоо табибал, нүхэдтэеэ.  Нүхэдтэеэ 5 болохын тула юу хэрэгтэйб?  Магад, амидаралайнгаа нюуса үнэн зүйлые хубаалдаха гү, али нүхэртэеэ һайнаар танилсахын тулада үлүү ехэ саг үнгэргэхэ.


                 3.  Шэнжэлэлгэ.  Сэдьхэлдээ орожо, гэр бүлэтэйгөө эгээл хубиин харилсаагаа шэнжэлжэ үзэгты.  Та гэр бүлэдөө, нүхэртэеэ гү, али нүхэртэеэ үнэн сэхэ байха эрхэтэй гүт али мэхэлжэ байна гүт?


                 Энэ һарада эрхэ сүлөөгэй шалгалта гарахадаа, амидаралаа ухаан бодолоороо шэнжэлжэ үзэгты. Ши үнэхөөрөө сүлөөтэй гүш?


                 "Би 62 наһатайб. Тиимэһээ юун бэ? Би сүлөөтэй, ямаршье байг байхые хүмүүжүүлээ һэм."

Érhé sülöö hadaa sédʹhéléj hüšéltürégšé ûm


                 Sülööté ḫünéḫöör


                    Sülööté bajdalaa šalgaha


                 Moše Daânaj “Érhé sülöö gééšé sédʹhéléj hüšéltürégšé” géḫén ügüülél manaj amidaralda érhé sülöögéj gol šénžye élirüülné.  Éné ügüülél hünéj ḫünéḫye téžééhé ba ürgélžélüülhé érhé sülöö šuhala géḫén bodolye ilérhylné. Hüšéltürégšé manaj béeyn élüür énhédé hérégtéjtéj adli, érhé sülöö manaj sédʹhéléj bolon oûun uhaanaj élüür énhédé hérégtéj. Érhé sülöögüjgöör hünüüd habšagdaḫan, ḫandarḫan, hizaarlagdaḫan météér médérdég, énénʹ tédénéj niité ḫajn bajdalye dorojtohodo hürgédég. Érhé sülöö hünüüdté öörygöö médüülhé, zorilgo, érmélzél béelüülhé, zorilgo ba béeléléj médérél ügéhé šélžélté héhé bolomžo olgodog. Éné hadaa hünüüdté gansaaraašʹe, hamtadaašʹe düürén hügžéhé bolomžo olgodog ündéḫén ünété züjl ûm.


                  Éné ḫarada bidé aradajngaa türéḫén üdérye témdégléžé, aradajngaa érhé sülööe témdéglénébdi. Éné hadaa uhaan bodolojngoo, bée mahabadaj, ḫünéḫé ḫüldénéjngöö érhé sülöö tuhaj bodomžolho sag bolono. Éné ḫara hün bühéndé oûun sédʹhéléj talaar hüsétéj ḫara bolono. Žéléj éné sagta ööryngöö amidaralda “sülööté šalgalta” héhé hérégtéj. Hérbéé bidé müngén sangaj bajdal, éd zööri, hübüün, basagan, éhé, éségé, nühér, ḫamgan géḫén üürgé, ažal gü, ali ööryngöö égo géhé mété ûuméndé nâgta holbootoj bajhadaa, bidé bogoolšolgodo amidarža bajnabdi. Bidé ööḫédyngöö “ûuménüüdté” ülüü nâgta holbootoj bajhadaa, édé nâgta holboonuudye barimtalhyn tulada oûun sédʹhéléj, sédʹhéléj bolon édéj zasagaj hüsé šadalye ülüü ehéér hérégléhé hérégtéj bolono.


                 Bühy ḫüzég étigéléj aguuehé udaridagšad bidéniie bogoolšolgoḫoo sülöölhéeé eréé: érhé médél, müngén, néré zérgé, ajlta, uur suhal, ataarhal, angi, âduural, munhag gü, ali dontolgye nérlébél.



                 Öörtöö asuuha zarim asuudalnuud 

• Éné délhéj dééré, nühédtéeé, ažaldaa, gér bülédöö ünén séhé öörygöö bajhadaa hér sülöötéjb géžé médérné gééšébta?


• Âmar négén harilsaanda, ažalda, mérgéžéldé aûulgüj bajdalaj tülöö érhé sülööeé hudaldaḫan güt?


• Tanaj amidaralda bajḫan hünüüdye ügé hélééréé, üjlé hérégüüdééréé tanaj urda sülöötéj bajhyenʹ urâalna güt?


                 Éngyn érhé sülöö šalgaha zübšélnüüd

1. Sülööté bajdalaj hémžüür.  Saarḫa abaad, béšégty: nühéd, ažal, gér bülé.  Édé oršon bühéndé hér ünén séhé, ünén séhé bajḫanaa médéržé bajḫanaa 1-5 hémžüüréér béšégty.


2. Sédʹhéléj bodomžolgo.  Sédʹhéléj ḫérgéélté dashal héžé, žagsaaltada bajḫan too bühéniie haragty.  Hérbéé 3 too tabibal, nühédtéeé.  Nühédtéeé 5 bolohyn tula ûu hérégtéjb?  Magad, amidaralajngaa nûusa ünén züjlye hubaaldaha gü, ali nühértéeé ḫajnaar tanilsahyn tulada ülüü ehé sag üngérgéhé.


3.  Šénžélélgé.  Sédʹhéldéé orožo, gér bülétéjgöö égéél hubiin harilsaagaa šénžélžé üzégty.  Ta gér bülédöö, nühértéeé gü, ali nühértéeé ünén séhé bajha érhétéj güt ali méhélžé bajna güt?


                 Éné ḫarada érhé sülöögéj šalgalta garahadaa, amidaralaa uhaan bodolooroo šénžélžé üzégty. Ši ünéhööröö sülöötéj güš?


                 "Bi 62 naḫatajb. Tiiméḫéé ûun bé? Bi sülöötéj, âmaršʹe bajg bajhye hümüüžüüléé ḫém."

No comments: